Wstęp

Z domenami internetowymi spotykamy się na co dzień. Jedne są dłuższe, inne krótsze, wszystkie jednak zbudowane są według jednego, określonego porządku umożliwiającego działanie systemu DNS. Dawno, dawno temu (Polski to nie dotyczy ;), powiedzmy przed rokiem 1983, użytkownik ówczesnych terminali, chcąc uzyskać dostęp do zdalnego systemu nie mógł posłużyć się nazwą domenową strony (np. www.onet.pl) tak jak to robimy dzisiaj. Zamiast tego wpisywał cztero-członowy adres IP zdalnego komputera udostępniającego usługę i port na którym ona działała, przykładowo: 193.59.172.100:23. W ten sposób komunikował się ze zdalnym komputerem o adresie 193.59.172.100 na porcie 23. Ciężki los spoczywał w tamtych czasach na ludziach którzy, chcąc korzystać z rozległej sieci, musieli dokładnie pamiętać adresy IP oraz numery portów usług zdalnych komputerów. Z pięcioma adresami można było sobie poradzić, jednak jeśli tych adresów było kilkanaście, bądź kilkadziesiąt sprawa wyglądała dosyć kiepsko. Dużo myślano nad tym jak ułatwić sobie życie. I wtedy narodził się pomysł: "Nadajmy komputerom nazwy! Będzie je łatwiej zapamiętać niż długie numery." W ten sposób powstał DNS. Dziś, z perspektywy czasu, można spokojnie powiedzieć, że był to jeden z przełomów działania rozległych sieci.
DNS (od ang. Domain Name System) jest systemem zamieniającym nazwy domenowe na adresy IP poszczególnych komputerów. W dzisiejszych czasach chcąc skorzystać z usługi WWW portalu Onet.pl wpisujemy po prostu w przeglądarkę adres www.onet.pl i wyświetla nam się strona. Aby jeszcze bardziej ułatwić nam życie, przeglądarka WWW pamięta za nas port na którym działa usługa WWW - jest to port numer 80. Oczywiście możemy napisać również www.onet.pl:80 - zadziała wyśmienicie. Natomiast adres www.onet.pl:81 już nie zadziała, gdyż na tym porcie nie działa żadna usługa.
Prześledźmy teraz po kolei co się dzieje gdy chcemy pobrać stronę portalu Onet.pl. Gdy wpisujemy w naszej przeglądarce WWW adres www.onet.pl, w rzeczywistości dopisuje ona do niego dwie rzeczy (jeśli ich tam nie ma): protokół za pomocą którego będzie odbywała się komunikacja (HTTP), oraz (po dwukropku) port na którym działa usługa WWW (ogólnoświatowa umowa - WWW działa na porcie 80). Następnie, przeglądarka wysyła podany adres do serwera nazw domenowych, czyli DNS (jego adres IP jest zapisany w konfiguracji systemu). Serwer DNS zamienia nazwę na postać IP i odsyła dane do naszej przeglądarki. Przeglądarka komunikuje się z komputerem, którego adres IP dostała, na określonym porcie (80) przez protokół HTTP (który zaliczany jest z kolei do pakietu (zbioru) protokołów o nazwie TCP/IP).
Zdalny komputer przesyła dane do przeglądarki w postaci kodu HTML - jako pierwsza idzie strona główna. Przeglądarka pobiera stronę główną - i - jeśli znajdują się na niej jakieś obrazki/zewnętrzne arkusze stylów/zewnętrzne skrypty - prosi serwer o ich podesłanie (a więc znów komunikuje się z serwerem). Serwer podsyła dodatkowe materiały. Strona jest załadowana.
Jak widać, nasza przeglądarka tylko raz, na samym początku, komunikuje się z serwerem DNS co znacznie przyspiesza całą operację. Tak naprawdę procedura odszukiwania adresu IP przez serwer DNS jest znacznie bardziej skomplikowana, ponieważ istnieje wiele serwerów DNS i serwer główny (serwer usługodawcy internetowego) wysyła zapytania do serwerów domenowych (w tym wypadku do serwera domeny .pl). Przykładową procedurę odszukiwania adresu przez serwer DNS możecie zobaczyć na stronach Wikipedii.
Pewnie nasuwa się Wam teraz pytanie, czy można ominąć serwer DNS i jeszcze bardziej przyspieszyć pobieranie strony - tak, można. W tym celu wpisujemy do przeglądarki adres IP serwera na którym działa strona, przykładowo: http://213.180.141.140. Przeglądarka WWW połączy się bezpośrednio z portem 80 serwera portalu Onet.pl.

Czy w sieci działają inne niż WWW usługi?

Oczywiście! WWW to tylko jedna z mnóstwa usług jakie działają w Internecie. Do pozostałych zaliczamy m.in:

• (SMTP i POP) [porty 25 i 110] - czyli protokoły przez które poczta jest odpowiednio: wysyłana i pobierana
• GG [porty 8074 i 443]- protokół którym komunikujemy się z przyjaciółmi przez Gadu-Gadu
• Telnet [port 23] - protokół komunikacyjny do obsługi zdalnych terminali (możemy przejmować kontrolę nad zdalnym komputerem, mieć dostęp do zgromadzonych na nim plików, dostęp do drukarek itp... W rzeczywistości strasznie dziwi mnie fakt iż jest on w dzisiejszych czasach tak mało popularny (dawniej był bardzo popularny). Tak naprawdę przez protokół Telnet możemy połączyć się z każdym komputerem i każdą usługą, i jeśli znamy protokół jaki wykorzystuje ta usługa, jesteśmy w stanie skorzystać z niej nawet bez odpowiedniego programu do jej obsługi. Np. Jeśli nie mamy przeglądarki WWW a mamy Telnet w systemie (Telnet jest w każdym systemie) i znamy protokół komunikacyjny którego używają przeglądarki WWW - w tym wypadku HTTP, możemy łatwo "ręcznie" poprosić serwer by nam podesłał stronę (oczywiście będzie ona widoczna jako kod HTML). Dzięki Telnetowi można się spooooro nauczyć na temat działania usług i sieci. Zaraz to wszystko pokażę.
• NNTP [port 119] - protokół grup dyskusyjnych - oczywiście w dzisiejszych czasach wypartych przez głupo-odporne fora internetowe.
• FTP [port 20] - protokół używany do przesyłania plików pomiędzy serwerem a klientem
• WWW [port 80] - usługa wykorzystująca protokół HTTP do pobierania kolorowych stron internetowych do naszych przeglądarek

Jak się połączyć z Biblioteką Narodową przez Telnet?

Chcąc się połączyć z Polską Biblioteką Narodową przez protokół Telnet /(nawiasem mówiąc jest to jeden z nielicznych przykładów, gdzie możemy wypróbować typową usługę Telnet pracującą na porcie 23)/ musimy otworzyć okienko wiersza poleceń (dawniej nazywane oknem "trybu MS-DOS" (START -> URUCHOM i wpisujemy "cmd.exe" albo "command.com" w zależności od posiadanego systemu). W wierszu poleceń wpisujemy "Telnet" i naciskamy ENTER. Uruchamia się program "Telnet" i jego wiersz poleceń: Klient programu Microsoft Telnet - Zapraszamy Znak anulowania to "CTRL+]". Microsoft Telnet> Wpisujemy:o alpha.bn.org.pl... po chwili dostajemy pytanie o login. Wpisujemy login:libraryco od ang. oznacza tyle co "biblioteka" ;) Naciskamy ENTER i już jesteśmy w bibliotece narodowej. Możemy robić wiele ciekawych rzeczy - od wyszukiwania interesujących nas książek po ich lokalizowanie w budynku biblioteki lub wysyłanie informacji o nich na nasz adres e-mail.

Jak to się wszystko odbywa?

Chcesz wiedzieć? Dobrze. Najlepiej to zrozumiesz, kiedy sam, bez żadnych programów będziesz sterował serwerem poleceniami określonymi w danym protokole.
Poznasz teraz szczegółowe informacje dotyczące sposobu transmisji danych przez protokół HTTP (będący częścią pakietu protokołów TCP/IP).
Najpierw powinienneś uruchomić Telnet. w tym celu uruchom okienko "Trybu MS-DOS " w nowszych systemach nazwaną "wiersz polecenia", wpisując w pole Uruchom ( w Menu Start ) polecenie "cmd"
Pojawi się czarne okienko w które wpisujemy "Telnet". Pokazuje się coś takiego: Klient programu Microsoft Telnet - Zapraszamy Znak anulowania to "CTRL+]". Microsoft Telnet> Spróbujemy połączyć się teraz z LHP na porcie 80 i pobrać jego stronę główną. Musicie jednak robić to dosyć szybko bo po kilkudziesięciu sekundach nieaktywności serwer zrywa połączenie. Aby ustanowić połączenie z LHP na porcie 80 piszemy:o lukashp.pl 80Jeśli wpiszecie powyższe polecenie nie określając portu, Telnet będzie próbował się połączyć ze swoim domyślnym portem - to jest 23. Połączenie się nie uda, ponieważ na serwerze LHP nie jest uruchomiona typowa usługa Telnet. Jednak Telnet to, jak już mówiłem, coś więcej niż typowa usługa. Za jego pomocą możemy obsłużyć prawie każdy protokół "ręcznie" To znaczy, że to co wpisujemy na klawiaturze, jest bezpośrednio wysyłane do serwera z którym nawiązaliśmy połączenie. Problem leży jedynie w tym "co wysłać" do serwera by on to "zrozumiał"?
Jak wiemy WWW (czyli port 80) działa na podstawie protokołu HTTP. Więc musimy się posłużyć językiem HTTP by serwer to zrozumiał.
Jeśli wpisaliście powyższe polecenie Telnetu i nadal pisze "Łączenie z lukashp.pl..." to chciałbym Wam powiedzieć, że w sumie się już połączyliście, tylko ekran nie został wyczyszczony ;) Zauważcie, że danej chwili możecie pisać po terminalu. Jeśli już sobie popisaliście, to się rozłącznie i jeszcze raz połączcie ;) ponieważ polecenia muszą być napisane bezbłędnie, liczy się wielkość liter, spacje w określonych miejscach są również bardzo ważne, NIE MOŻNA UŻYWAĆ BACKSPACE gdyż jest on traktowany w Telnecie jako osobny znak i nie służy do wymazywania poprzednio wpisanych danych tak jak to jest w edytorach tekstu. Telnet po prostu wysyła do serwera na bieżąco każdy znak jaki wpiszesz.
Gdy już jesteśmy połączeni z LHP, poprośmy serwer o plik strony głównej,czyli index.php : GET /index.php HTTP/1.1 Host: lukashp.pl User-Agent: NazwaPrzegladarki ... i wciskamy ENTER dwukrotnie. Po chwili ukazuje się nam kod strony i na samym jego końcu widoczny znak 0 oznaczający koniec przekazu. Tym samym pobraliśmy stronę "ręcznie" - nie korzystając z przeglądarki.

Czym są domeny i jaka jest ich budowa?

Domeny są sposobem na katalogowanie stron internetowych, w sposób który umożliwia ich hierarchizacje. Domeny składają się z kilku członów, np. www.onet.pl . Człon ".pl" to człon pierwszego (najwyższego) rzędu identyfikujący polską wersję witryny, człon "onet" to człon drugiego rzędu identyfikujący nazwę serwera. Przykładowo, witryny komercyjne dostają człon ".com" jako człon najwyższego rzędu, witryny biznesowe dostają przyrostek ".biz" itp... Możemy mówić o dwóch wersjach domen: funkcjonalnych (typu .com , .biz , .org , .net , ...) oraz krajowych (typu .pl , .au , .uk , .de , .us m .ru , ...). Przyrostki te można łączyć - przykładowo domena strony o tematyce biznesowej w języku polskim wyglądała by tak zarabiaj.biz.pl , natomiast domena austriackiej organizacji zajmującej się szukaniem domu dla zwierzaków wyglądałaby tak zwierzaki.org.at . Inną sprawą (niezwykle wkurzającą) jest fakt iż tak naprawdę nikt się z tym nie liczy.
Poniżej publikuje zbiór wszystkich możliwych domen, zarówno funkcjonalnych jak i krajowych. Przy okazji chciałem podziękować redakcji "Komputer Świata" za możliwość ich opublikowania w LHP.

Źródła:

• Komputer Świat - Encyklopedia Wiedzy Komputerowej na CD
• Wikipedia